بازیابی و باززنده سازی لاله زار-کهن خیابان پایتخت-گامی در پویش هویت تهران

چکیده فارسی بازآفرینی شهری از طریق ارتقاء کیفی فضاها و بافتهای شهری از اواخر دهه نود میلادی به این سو در سیاستهای شهری کشورهای توسعه یافته به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی مورد توجه قرار گرفته است .برنامه های بازآفرینی شهر همواره با جامعه شناسی و فرهنگ همراه بوده اند و همواره از ایده های هنری و فرهنگی برای ایجاد تغییرات مدد می گرفته اند.ولی توجه ویژه به نقش فرهنگ در بازآفرینی شهری و پیدایش واژه بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ به اواخر دهه 80 باز می گردد. بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ، ازدهه 1980 آغازوتاکنون نیز ادامه دارد و موج عظیمی است که پروژه های بازآفرینی شهری را درسراسرجهان تحت تاثیرقرارداده است. توجه به نقش فرهنگ، استفاده ازارزش های تاریخی وفرهنگی به عنوان منابعی برای توسعه و همچنین توجه به گذران اوقات فراغت مردم، مهم ترین وجوه این گرایش هستند. دراین رویکرد ضمن توجه به منافع مالی واقتصادی درپروژه های شهری، مسیر این سرمایه گذاری در راستای ایجاد مراکز فرهنگی و هنری و گذران اوقات فراغت تعیین می شود که ازاین طریق علاوه بربازگشت سرمایه، به دلیل ایجاد جذابیت های خاص برای حضورمردم ، مناطق موردعمل نیز کاملا تحت تاثیرقرار می گیرند. به عبارت دیگرمی توان گفت که در رویکرد بازآفرنی مبتنی بر فرهنگ، مداخلات فرهنگی بیش ازآن که محصول ثانوی رشد اقتصادی باشند، نیروی محرکه آن هستند. هدف نهایی، ترمیم وارتقای کیفیت زندگی شهری ازطریق بهبود وتوسعه ویژگی های منحصربه فرد یک مکان و مردم آن می باشد. انتخاب تهران در این پژوهش به دلیل خصوصیات و اهمیت ویژه این شهر است چرا که اولاً در دوره قاجاریه به پایتختی برگزیده شده و بنابراین مصادیق و ساختار اصلی آن در این دوره شکل گرفته است، عصر قاجاریه اگرچه از زمان ما چندان دور نیست ولی به لحاظ تاریخی پیش از آغاز مدرنیزم و صنعتی شدن قراردارد.و می تواند نمایندگر ساختار سنتی شهر های ایران باشد.دوم اینکه تهران رشد، توسعه و شکوفایی خود را در دوران مدرنیزم شاهد بوده است و همین امر باعث شده که اولین مظاهر این عصر در تمام زمینه ها اعم از معماری، موسیقی، هنرهای تجسمی و نمایشی در این شهر بروز پیدا کند و باعث ایجاد تغییرات کالبدی و ساختاری مهمی بر بستر شهر گردد. . از دیگر سوی تحولات دهه های اخیر در تهران سرعتی بی شائبه داشته و بافتهای تاریخی و واجد ارزش آن را به شدت تحت تاثیر قرار داده است به طوری که امروز کمتر کسی به آنها توجه داشته و از آنها یاد می کند تاحدی که در پی گم شدن هویت و فرهنگ تهران مظاهر کالبدی آن نیز زیر فشار فعالیتهای گوناگون جاری در این شهر گم شده است. لاله زار نخستین خیابان پایتخت است که به پشتوانه باغهای پیرامون، نقش فرهنگی و تفریحی پیدا کرددر دوران ناصری ساخته شد و در عصر مشروطه و پهلوی اول به اوج خود رسیدو در ادامه روند تحولاتش کار کردهایی چون هتل، تماشاخانه، کافه و فروشگاه های لباس در امتداد آن شکل گرفت و پاتوق روشنفکران و اهالی هنر آن روزگار تهران شد و بستری ایجاد کرد تا اولین رویدادها و فعالیتهای پیشرو درزمینه فرهنگ و هنر در آن به وقوع بپیوندد. لاله زار که در 200 سال اخیر شکل گرفته تغییر تصویر سنتی و قدیم به تصویر امروزی درطی 200 سال اخیر در کالبد آن و در مکانیت آن تبلور و تجسم یافته است و بار فرهنگی عظیمی را گرد آورده است. مجموعه عوامل ذکر شده باعث انتخاب لاله زار برای پیاده کردن ایده بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ شد. رویکردی که علاوه بر اینکه می تواند باعث تجدید حیات لاله زار گردد باعث بازآفرینی عملکردی و فعالیتی لاله زار نیز شده است و لاله زار را به مجموعه ای فرهنگی، هنری و گذران اوقات فراغت تبدیل می کند و فعالیتها و رودیدادهایی را در بتن آن می نشاند که با هویت، ساختار و چرایی پیدایش لاله زار نیز منطبق است ، و می تواند لاله زار را به عنوتن یک کانون هنری فعال در سطح ملی مطرح کند. کلید واژه ها :بازآفرینی،بازآفرینی مبتنی بر فرهنگ،بافت تاریخی،فضای شهری،لاله زار